از آمادگی برای دانشگاه تا آمادگی برای اشتغال

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

مقدمه : چطور شد که کنکوری شدیم!؟

با رایج شدن تردد حکومتی ها و سپس طبقاتی از جامعه به اروپا از دوره ناصری در عهد قاجار، شکل و ریخت زندگی جامعه ایرانی کم کم تغییر و تحولاتی را شاهد بود و همین رنگ و لعاب زندگی ما ایرانی ها به سبک و سیاق امروزی را بایستی در همان سالها جستجو کرد. در دوره پهلوی دوم سرعت تغییر و تحولات سبک زندگی خیلی بیشتر شد.

مدارس نوین جایگزین مکاتبی شدند که قرن های متمادی مسئولیت آموزش جامعه را داشتند و با تاسیس دانشگاه تهران و سایر دانشگاه ها؛ تحصیلات آکادمیک در ایران گسترش یافت.

تغییرات دیوان سالاری حاکمیت؛ افراد کاربلد می‌طلبید و این افراد از خروجی همین دانشگاه ها انتخاب می‌شدند. این تغییر و تحولات از حاکمیت به بدنه عمومی جامعه و بطن مردم رسوخ کرد. تجارت خانه های قدیمی به شرکت های بازرگانی مبدل شدند و روز به روز نیاز جامعه به افراد تحصیلکرده بیشتر شد.

با همین سیر رو به رشد اشتغال مبتنی بر تحصیلات عالیه در جامعه بود که تعداد متقاضیان ورود به دانشگاه بیشتر شد (افزایش تقاضای دانشگاهی در ایران).

کنکور ماحصل همین تغییر و تحولات جامعه شناختی ست. نخستین کنکور سراسری در ایران با حضور 47هزار و 703داوطلب در مرداد سال 1348 برگزار شد و شرکت کنندگان در کنکور فقط می‌توانستند از بین 12دانشگاه و تنها 30 رشته تحصیلی؛ مسیر آینده زندگیشان را انتخاب کنند. اما امروز در سال 1401 تعداد دانشگاه ها و رشته های تحصیلی ده ها و بلکه صدها برابر شده است اما هنوز بحث رقابت بر سر بهترین صندلی ها و دانشگاه ها ادامه دارد و حتی نفس گیر شده است؛ آن چنان که دانش آموزان از ابتدای دوره دوم متوسطه دغدغه کنکور دارند و سعی می‌کنند با یک برنامه ریزی درست به رشته - دانشگاه مدنظرشان بروند.

از همه تلاش ها برای ورود به دانشگاه تا تلاش برای اشتغال مرتبط

بعد از انقلاب سرعت تغییر و تحولات اجتماعی در ایران شدت خیلی بیشتری یافت. این شدت و حدت هم چند مبنایی بود هم مبانی مفهومی و گفتمانی داشت هم ناشی از بروز حوادث مختلف اجتماعی بود. حوادث فراگیری همچون «جنگ»، «سازندگی،عمران و آبادانی» و سپس «تحریم» حوادث موثر بر شدت تغییرات اجتماعی و مفاهیمی همچون استقلال، محرومیت زدایی و در ادامه ی عمر انقلاب و در دوران سازندگی «توسعه» مفاهیم پیشتازی بودند که شدت تغییرات و تحولات اجتماعی را بیشتر می‌کردند. عامل پیوند دهنده این حوادث و مفاهیم هم سبک و سیاق زندگی حکام و عامه مردم بود.

با ظهور انقلاب اسلامی در ایران هم تحصیلات ابتدایی و هم تقاضا برای تحصیلات عالیه در ایران کاملا متحول شد. تقاضا برای تحصیلات عالیه و دانشگاهی از انحصار یک قشر خاص و نسبتا مرفه حتی به پایین ترین اقشار جامعه در دور افتاده ترین نقاط ایران نیز سرایت کرده بود. برگزاری کنکور در بحبوحه جنگ حکایت از همین موضوع دارد.

از همان سال ها عدم توازن شرکت کنندگان در کنکور با تعداد پذیرفته شدگان دانشگاهی سبب شکل گیری موسسات کنکور شد. موسساتی که سعی می‌کردند به داوطبان کنکور سراسری کمک کنند که راحت تر وارد دانشگاه شوند.

امروزه به همان میزان که «ورود به دانشگاه» برای همه دانش اموزان و خانواده هایشان در جای جای ایران به امری عادی و حتی بدوی تبدیل شده است نفوذ و رسوخ موسسات کنکور هم در اکثر نقاط کشور به امری عادی و پذیرفته شده بدل گشته است. اقتصاد کنکور و موسسات وابسته آن چنان در کشورمان ریشه دوانیده است که برخی صاحب نظران مسائل اجتماعی و اساتید دانشگاه از آن به عنوان مافیای کنکور یاد می‌کنند اما من به عنوان یک ایرانی فارغ التحصیل به خود می‌بالم که برای یکایک ما ایرانی ها رشد و تعالی فرزندانمان ان چنان اهمیت یافته است - (شدت تقاضای بالا) - که باندهای تبهکاری و قدرت به فکر فعالیت در حوزه تسهیل ورود به دانشگاه افتاده اند. تبهکارانی که مفهومی همچون مافیای کنکور در ایران را همطراز مافیای قاچاق مواد مخدر، سیگار و اسلحه در سایر نقاط جهان کرده اند.

تقاضای بالا ورود به دانشگاه منجر به توسعه زیرساخت های اموزش عالی در سراسر کشور شد و کمیت بالای دانشگاهیان، موج فارغ التحصیلان جویای کار را سبب ساز شد و بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی رهاورد توسعه کمی دانشگاه ها بود. البته بخشی از این بیکاری ناشی از عدم توان پذیرش این حجم از فارغ التحصیل دانشگاهی از سوی اقتصاد ایران و به نوعی واکنش پس زدن اقتصاد ایران بود. واکنشی که به علت عدم رشد یافتگی اقتصاد هم پای رشد یافتگی منابع انسانی اتفاق افتاده بود.

هویت وجودی و کاری ما دقیقا در همین نقطه ی نیاز اجتماعی و خلاء کاری شکل می‌گیرد. جایی که قرار است ما با طرحی مشارکتی موسوم طرح کیان کار فعالیتی تسهیل گرایانه مشابه فعالیت های موسسات کنکور انجام دهیم اما این بار برای ورود به بازار کار!؟

فعالیتی که با فعالیت موسسات کاریابی تفاوت هایی اساسی و بنیادین دارد اما می‌تواند به نظم بخشی نوین و بازآرایی فعالیت های این موسسات نیز منجر شود.

طرحی برای رفع دغدغه اشتغال دانشگاهیان

طرح کیان کار در پی ارائه خدمات بدیع و نوین در کنار تلفیق، ترکیب و کیفیت افزایی به خدمات جاری و موجود قصد دارد بسته ای از خدمات را به جامعه هدف ارائه کند و تحولی در اشتغال پایدار و مرتبط دانش آموختگان دانشگاهی ایجاد نماید. در طرح کیان کار معتقدیم بایستی از جامعه دانش اموزی و دانشگاهی ایران از آمادگی برای دانشگاه به آمادگی برای اشتغال دست بیابد و ما مجریان طرح کیان کار تمام تدابیر و ایده هایمان در همین مسیر است.

آموزش عمومی اهداف متعدد و متنوعی دارد یکی از بزرگ‌ترین اهداف آموزش عمومی از منظر آموزش‌وپرورش و خانواده‌ها ورود به حوزه آموزش عالی و دانشگاه است.

اهمیت روز افزون آموزش عالی تا به امروز

با اهمیت روزافزون آموزش در ایران و البته در مسیر توسعه قرار گرفتن جامعه نحوه و کیفیت اشتغال در ایران نیز به‌مرور زمان متحول شد و اشتغال مبتنی بر تحصیلات تکمیلی و آموزش عالی یکی از بی‌بدیل‌ترین پایه‌های اساسی اقتصاد ایران شد.
بدین ترتیب بود که خانواده‌ها با هدایت فرزندان خود به سمت دانشگاه سعی می‌کردند آینده روشنی را برای آنان رقم بزنند شکل‌گیری ساختارها و سازمان‌های جدید اجتماعی و اقتصادی؛ مطالبه افراد تحصیل‌کرده را روزبه‌روز بیشتر می‌کرد و همین امر چرخه تمایل خانواده‌ها و هدایت فرزندان به سمت تحصیلات عالی را بیشتر می‌نمود.

کنکور اثر وضعی موقعیت موجود
مادامی‌که تقاضای ورود به دانشگاه بیشتر می‌شد ساختارهای آموزش عالی به همان شکل و منوال قبل می‌بود. درنتیجه ی برهم خوردن توازن تقاضا و عرضه خودبه‌خود پدیده‌ای به نام کنکور شکل گرفت و پس‌از کنکور و رقابت فشرده متقاضیان دانشگاه برای ورود به تحصیلات عالی بود که کلاس‌هایی جهت کسب آمادگی برای کنکور شکل گرفت.
بارها از معضل کنکور و نحوه سنجش متقاضیان ورود به اشکال و انحای مختلف انتقاد شد و در نهایت در مدل اخیر سعی کردند سنجش متقاضیان ورود به دانشگاه را به سطح آموزش و پرورش و سالهای دوره تحصیل متقاضیان در دبیرستان تسرری بدهند. لحاظ قرار دادن نمرات ادواری دانش آموزان دبیرستانی در کنکور در کنار نمره کسب شده کنکور آنان سعی و خطایی است که متولین امر در حال انجام دادن آن هستند.
فارغ از میزان موفقیت این طرح نیز؛ بر خلاف ادعا ها کنکور هیچ گاه حذف نشد و نمی‌شود. فقط دغدغه ورود به دانشگاه و سپس ایفای نقش اقتصادی آتی دانش آموزان از یک نقطه زمانی منتهی به کنکور به سایر سالهای عمر و تحصیل در دوره دبیرستان آنان گسترش یافت. دغدغه ایی که خانواده از ابتدای دبیرستان دارند و فقط طراحان طرح جدید پذیرش دانشگاه سعی کردند شکل و شیوه پذیرش را حداقل به زعم خود منطقی و مطلوب تر کنند.

تا به امروز در سال 1401سال‌های زیادی است که کلاس کنکور در اقصی نقاط کشور حتی در مناطق دورافتاده شهری و روستایی به شکل به انحای مختلف برگزار شده است و می‌شود، از کلاس‌های کنکور حضوری که بگذریم،کتب و جزوات کنکور، کلاس‌ها و دوره های مجازی کنکور و امثالهم نیز به‌مرور جایگزین کلاس جایگزین کلاس‌های کنکور حضوری شد
جای خود را در جامعه پیدا کردند. تا تمامی داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها از فرصت برابر برای حضور در دانشگاه برخوردار شود.

نیازمندی جامعه به ساختاری جدید برای پذیرش نقش اقتصادی تازه واردهای فرهیخته

در این مقطع زمانی با توجه به شرایط جامعه نیاز به سازمان و ساختاری برای ایجاد آمادگی در دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی برای آمادگی برای تقبل و پذیرش مسئولیت‌های اقتصادی و اجتماعی هستیم اگرچه مؤسسات خصوصی کلاس‌های گوناگون مجازی و حضوری دوره‌های آموزش فنی و حرفه‌ای مراکز تحت نظارت وزارت کار و ده‌ها مورد و مدل دیگر در جامعه برای ایجاد آمادگی اشتغال در فارغ‌التحصیلان و دانشگاهیان مهیا شده‌است اما کماکان این نیاز مبرم و ضروری جامعه بدون پاسخ درخور باقی‌مانده است به‌گونه‌ای که یک سردرگمی در بین دانشجویان و فرهیختگان و حتی خانواده آن‌ها پس‌از اتمام دوره تحصیلی وجود دارد و دیده می‌شود گسیل بیش‌ازحد دانشجویان فارغ‌التحصیل شده از دوره کارشناسی به کارشناسی‌ارشد و سپس دکترا تمایل به ورود به سازمان‌هایی همچون بانک‌ها سازمان‌های دولتی یا پیوستن به مجموعه‌های بزرگ تمایل به مهاجرت از کشور برای پیدا کردن فرصت‌های شغلی جدید و ده‌ها مورد دیگر همگی حکایت از این‌موضوع دارد که خانواده‌ها و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و خانواده‌هایشان سعی می‌کنند به هر دری بزنند تا بتوانند موقعیت اقتصادی و اجتماعی خوبی فراهم کند با علم به این‌موضوع که تمامی گزینه‌های یاد شده گزینه‌هایی به‌جهت رسیدن به یک اشتغال مطلوب و پایدار است بایستی اذعان کرد که برآیند این اشتغال بایستی در اقتصاد کل ایران نمود داشته باشد مادامی‌که از اشتغال پنهان کاهش افزایش تورم کاهش ساعت کار مفید صحبت می‌کنیم و سایر شاخص‌های دیگر اقتصاد ایران را مرور می‌کنیم درمی‌یابیم که مهم‌ترین عامل تحرک اقتصاد ایران که بایستی منابع و سرمایه‌های انسانی باشند چون درحال هدر رفت هست درنتیجه سایر عوامل اقتصادی نیز سامان خاص و مطلوبی نمی‌یابند در طرح کیان کار قرار است مدلی از برنامه‌ریزی برای آمادگی اشتغال را برای دانشجویان و فرهیختگان و دانشگاهیان دانش‌آموختگان مهیا سازیم که روزبه‌روز و قدم به قدم آن‌ها را به اهداف مطلوب‌شان نزدیک‌تر کند بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های موجود در جامعه رسیدن به یک سطح آگاهی مطلوب دانش بنیانی و مهارت‌افزایی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی انسجام فعالیت‌های اقتصادی و نگاه برون‌مرزی و در نهایت کمک به اقتصاد کلان جامعه یکی از اهداف این یکی پس از اهدافی است که یکی پس‌از دیگری در این طرح هدف قرار می‌گیرند.